เหตุผลในการประกาศใช้พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ ส่วนหนึ่งคือ เพื่อให้มีระบบวิธีพิจารณาที่เอื้อต่อการใช้สิทธิเรียกร้องของผู้บริโภค เพื่อให้ผู้บริโภคที่ได้รับความเสียหายได้รับการแก้ไขเยียวยาด้วยความรวดเร็ว ประหยัดและมีประสิทธิภาพ อันเป็นการคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภค  ซึ่งสำนักงานศาลยุติธรรมได้กำหนดให้คดีแพ่งที่แต่ละศาลแสดงไว้ในรายงานคดีว่าเป็นคดีผู้บริโภค มีหลายประเภท ประเภทที่สำคัญอย่างแรกคือคดีซื้อขาย

       ตามพระราชบัญญัติคุ้มครองผู้บริโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๓ คำว่า “ซื้อ” หมายความรวมถึง เช่า เช่าซื้อ หรือได้มาไม่ว่าด้วยประการใดๆ โดยให้ค่าตอบแทนเป็นเงินหรือผลประโยชน์อย่างอื่น คำว่า “ขาย” หมายความรวมถึง ให้เช่า ให้เช่าซื้อ หรือจัดหาให้ไม่ว่าด้วยประการใดๆ โดยเรียกค่าตอบแทนเป็นเงินหรือผลประโยชน์อย่างอื่น ตลอดจนการเสนอหหรือชักชวนเพื่อการดังกล่าวด้วย ดังนั้นการซื้อขายสินค้าอาจทำให้เกิดข้อพิพาทอันเนื่องมาจากการบริโภคสินค้า การเช่าหรือการเช่าซื้ออาจทำให้เกิดข้อพิพาทอันเนื่องมาจากการบริโภคการบริการ ส่วนการให้ผลประโยชน์อย่างอื่นที่มิใช่เงินนั้น แม้จะเป็นการแลกเปลี่ยน ก็ถือว่าเป็นการซื้อขายด้วย (ศาสตราจารย์พิเศษไพโรจน์ วายุภาพ คำอธิบายกฎหมายวิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค ๒๕๕๕ หน้า ๓๒)

       การซื้อขายซึ่งเป็นการส่งเสริมเศรษฐกิจโดยรวมของประเทศนั้น เป็นทั้งคดีผู้บริโภคและไม่ใช่คดีผู้บริโภค เราได้รวบรวมคำวินิจฉัยของประธานศาลอุทธรณ์คดีคุ้มครองผู้บริโภค ระหว่างปี ๒๕๕๑ – ปี ๒๕๕๓ เฉพาะคดีซื้อขายที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นคดีผู้บริโภค ดังนี้

 

คดีซื้อขาย (สินค้าอุปโภค) ผู้ประกอบธุรกิจจำหน่ายสินค้าฟ้องผู้ซื้อสินค้าซึ่งนำไปใช้สอยตามปกติให้ชำระหนี้เป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (สินค้าอุปโภค) ผู้ประกอบกิจการจำหน่ายสินค้าฟ้องผู้ซื้อน้ำมันเตาซึ่งซื้อไปใช้เดินเครื่องจักรในโรงงาน โดยไม่ปรากฏว่านำไปใช้เป็นส่วนหนึ่งของสินค้าผลิตออกจำหน่ายเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (สินค้าอุปโภค) ผู้ซื้อน้ำมันเพื่อนำไปใช้สอยเองฟ้องผู้ขายซึ่งประกอบธุรกิจค้าน้ำมันให้ชำระหนี้เป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (สินค้าอุปโภค) ผู้ขายฟ้องผู้ซื้อซึ่งซื้อสินค้ามาใช้ในกิจการของตนเองตามปกติให้ชำระหนี้ตามสัญญาซื้อขายเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (สินค้าอุปโภค) ผู้ขายฟ้องผู้ซื้อสินค้าซึ่งนำไปใช้สอยเองให้ชำระหนี้เป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (สินค้าอุปโภค) กรมที่ดินผู้ซื้อตู้เก็บโฉนดที่ดินฟ้องผู้ขายให้ชำระเงินค่าปรับและค่าเสียหายเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (สินค้าอุปโภค) ผู้ซื้อสินค้าฟ้องเรียกให้ผู้ผลิตและผู้จำหน่ายสินค้ารับผิดในความชำรุดบกพร่องของสินค้าเป็นคดีผู้บริโภค

 

คดีซื้อขาย (ที่ดิน) ผู้ขายซึ่งเป็นเจ้าของโครงการหมู่บ้านโดมทองธานีฟ้องผู้ซื้อที่ดินพร้อมบ้านเดี่ยวให้ชำระหนี้ฐานผิดสัญญาเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (ที่ดิน) ผู้จะซื้อที่ดินฟ้องผู้จะขายที่ดิน ให้คืนเงินดาวน์ที่ชำระไป เนื่องจากผู้จะขายที่ดินผิดสัญญาเป็นคดีผู้บริโภคซื้อขาย (ที่ดิน) ผู้ซื้อฟ้องผู้ขายให้ปฏิบัติตามที่ได้รับอนุญาตให้จัดสรรที่ดินและโฆษณาขายไว้เป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (ที่ดิน) ผู้จะซื้อที่ดินพร้อมต้นสักฟ้องผู้จะขายที่ดินพร้อมต้นสักให้ชำระหนี้ตามสัญญาจะซื้อจะขายเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (ที่ดิน) ผู้ซื้อที่ดินพร้อมสิ่งปลูกสร้างในโครงการจัดสรรที่ดินฟ้องผู้ประกอบธุรกิจจัดสรรที่ดินฐานละเมิดเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย ผู้จะขายที่ดินซึ่งเป็นผู้ประกอบธุรกิจซื้อขายที่ดินฟ้องผู้จะซื้อที่ดินเพื่ออยู่อาศัย ให้ชำระค่าเสียหายและส่งมอบที่พิพาทคืน เนื่องจากผู้จะซื้อที่ดินผิดสัญญาเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย ผู้ซื้อบ้านจัดสรรฟ้องผู้จัดสรรที่ดินออกขายให้ชำระค่าเสียหายและโอนกรรมสิทธิ์ถนนพิพาทเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย นิติบุคคลอาคารชุดและผู้ซื้อห้องชุดฟ้องเรียกเอาที่ดินพิพาทมาเป็นทรัพย์ส่วนกลางจากผู้ประกอบธุรกิจสร้างและขายห้องชุดเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย โจทก์ที่ ๓ เป็นผู้รับโอนสิทธิจากโจทก์ที่ ๑ และ ๒ ผู้ซื้อถือเป็นผู้บริโภค คดีก่อนโจทก์ทั้งสามฟ้องบริษัทโคโคนัท มณฑนา จำกัด ให้ชำระเงินค่าที่ดินคืน เป็นคดีผู้บริโภค คดีนี้โจทก์ทั้งสามฟ้องจำเลยทั้งสามแม้ไม่ใช่คู่สัญญาโดยตรงแต่ถูกฟ้องให้ร่วมรับผิดด้วย เป็นคดีที่เกี่ยวพันกับคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย โจทก์ผู้ซื้อบ้านและที่ดินจากจำเลยที่ ๑ และที่ ๒ ซึ่งเป็นผู้จัดสรรที่ดินเพื่อจำหน่ายแก่บุคคลภายนอก เป็นคดีผู้บริโภค ส่วนจำเลยที่ ๓ เป็นผู้รับโอนกรรมสิทธิ์ที่ดินของจำเลยที่ ๑ คดีระหว่างโจทก์กับจำเลยที่ ๓ จึงเป็นคดีเกี่ยวพันกันกับคดีผู้บริโภค

 

คดีซื้อขาย (อาคารชุด ) เป็นคดีผู้บริโภค

คดีผู้ซื้อห้องชุด ผู้ซื้อห้องชุดฟ้องผู้ขายให้รับผิดตามสัญญาจะซื้อจะขายเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (อาคารชุด) ผู้ซื้อห้องชุดฟ้องตัวแทนหรือนายหน้าของผู้ประกอบธุรกิจขายห้องชุดให้ชำระคืนเงินค่าห้องชุดเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (อาคารชุด) ผู้ซื้อห้องชุดฟ้องผู้ขายซึ่งเป็นผู้จัดสรรและก่อสร้างอาคารชุดให้รับผิดตามสัญญาจะซื้อจะขายห้องชุดพิพาทเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย (ห้องชุด) ผู้ซื้อฟ้องเรียกให้คืนเงินค่าห้องชุดเพราะผู้ขายผิดสัญญาเป็นคดีผู้บริโภค

 

คดีผู้ขายฟ้องเรียกค่าวัสดุก่อสร้างจากผู้ซื้อเป็นคดีผู้บริโภค,

คดีผู้ซื้อลิฟท์ไปติดตั้งเพื่อบริการลูกค้าโรงแรมฟ้องผู้ขายและธนาคารผู้ค้ำประกันฐานผิดสัญญาเป็นคดีผู้บริโภค

คดีผู้ขายฟ้องผู้ซื้ออาหารสัตว์ใช้เลี้ยงกุ้งให้ชำระค่าสินค้าเป็นคดีผู้บริโภค

คดีปั้มน้ำม้นฟ้องลูกค้าที่ซื้อเชื่อน้ำมันไปใช้สอยในกิจการปกติเป็นคดีผู้บริโภค

คดีผู้ขายฟ้องผู้ซื้อเรียกค่าจ้างติดตั้งระบบเครื่องปรับอากาศไปใช้อำนวยความสะดวกในโรงงานเป็นคดีผู้บริโภค

คดีผู้ค้าน้ำมันฟ้องลูกค้าเรียกเงินค่าน้ำมันเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย นิติบุคคลประเภทสหกรณ์การเกษตรฟ้องเทศบาลให้ชำระค่าผลิตภัณฑ์อาหารเสริมนมพร้อมดื่มเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย ผู้ซื้อฟ้องผู้ขายให้ชำระค่าเสียหายอันเกิดจากความชำรุดบกพร่องของรถยนต์โดยผู้ซื้อซื้อรถไปใช้เป็นการส่วนตัวเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย โจทก์ซื้อพันธุ์ข้าวจากจำเลยซึ่งประกอบกิจการค้าพันธุ์ข้าว เพื่อนำไปเพาะปลูกมิได้นำไปขายต่อซื้อขายเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย จำเลยซื้อเครื่องจักร เครื่องมือบำรุงดูแลรักษาและวัสดุอุปกรณ์ระบบรดน้ำสนามหญ้าจากโจทก์ เพื่อนำไปใช้ดูแลรักษาสนามกอล์ฟอันเป็นการซื้อสินค้าไปใช้สอยในกิจการตามปกติเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย ซื้อสินค้าไปใช้สอยในกิจการตามปกติเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย โจทก์ซื้อรถยนต์พิพาทเพื่อใช้สอยในกิจการฟ้องจำเลยผู้ประกอบรถเพื่อจำหน่ายเป็นคดีผู้บริโภค ฟ้องแย้งของจำเลยที่กล่าวอ้างว่าโจทก์เป็นฝ่ายผิดสัญญา จึงเป็นคดีผู้บริโภคด้วย

คดีซื้อขาย ฟ้องให้ห้างหุ้นส่วนจำกัด และหุ้นส่วนจำพวกไม่จำกัดความรับผิดชำระหนี้ค่าสินค้าเป็นคดีผู้บริโภค

คดีซื้อขาย จำเลยประกอบธุรกิจขายตุ๊กตา โจทก์สั่งซื้อตุ๊กตาจากจำเลยจำนวนสามครั้งรวม 15 ตัว แต่ไม่ปรากฏข้อเท็จจริงว่าโจทก์ซื้อตุ๊กตาเพื่อนำไปขายต่อในเชิงธุรกิจ เมื่อโจทก์ฟ้องเรียกให้จำเลยชำระหนี้ตามสัญญาซื้อขายเป็นคดีผู้บริโภค

       ส่วนคดีการซื้อขายที่ไม่เป็นคดีผู้บริโภคนั้น มักเป็นคดีซื้อขายที่มีลักษณะซื้อไปแล้วไปขายต่อ เช่น ผู้ขายวัสดุก่อสร้างฟ้องผู้ซื้อสินค้าไปใช้และขายต่อ , ผู้ที่ซื้อสินค้าไปขายต่อฟ้องผู้ขายเป็นคดีผู้ประกอบธุรกิจผู้ที่ซื้อสินค้าไปขายต่อฟ้องผู้ขายเป็นคดีผู้ประกอบธุรกิจ , ผู้ขายวัสดุก่อสร้างฟ้องผู้รับเหมาช่วงให้ชำระค่าสินค้าที่ซื้อไปก่อสร้างงานที่รับเหมาช่วง , ซื้อขาย ผู้ขายฟ้องผู้ซื้อให้ชำระหนี้ค่าสินค้า ซึ่งผู้ซื้อซื้อไปเพื่อขายนำไปใช้ในงานรับเหมาก่อสร้าง , ซื้อขาย (สินค้าอุปโภค) ผู้ขายฟ้องผู้ซื้อให้ชำระค่าสินค้าซึ่งผู้ซื้อนำไปขายหรือให้บริการแก่ลูกค้าตามทางการค้าปกติของตน เป็นต้น

       การทราบว่าคดีการซื้อขายใดเป็นคดีผู้บริโภค และคดีการซื้อขายใดที่ไม่เป็นคดีผู้บริโภค ทำให้สามารถไปฟ้องศาลได้ถูกลักษณะของคดีไม่ต้องเสียเวลาไปโต้แย้งกับเจ้าพนักงานคดีที่ศาลโดยไม่ต้องกลับมาทำคำฟ้องใหม่ให้ถูกต้องกับลักษณะของคดี

 

ที่มา: http://www.library.coj.go.th คำวินิจฉัยของประธานศาลอุทธรณ์คดีคุ้มครองผู้บริโภค , ห้องสมุดอิเล็กทรอนิกส์ศาลยุติธรรม:ศูนย์วิทยบริการศาลยุติธรรม (๑๕ มีนาคม ๒๕๕๗)