การเลื่อนคดีโดยคำขอของคู่ความ

เรื่องนี้ การเลื่อนคดีนี้มีบัญญัติไว้ในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาตรา ๔๐ ดังนี้
มาตรา ๔๐ เมื่อศาลได้กำหนดวันนั่งพิจารณาและแจ้งให้คู่ความทราบแล้ว ถ้าคู่ความฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งจะขอเลื่อนการนั่งพิจารณา คู่ความฝ่ายนั้นต้องเสนอคำขอเข้ามาก่อนหรือในวันนัดและแสดงเหตุผลแห่งการขอเลื่อนนั้น ในกรณีเช่นว่านี้ ห้ามมิให้ศาลมีคำสั่งอนุญาตตามคำขอ เว้นแต่การขอเลื่อนการนั่งพิจารณานั้นมีเหตุจำเป็นอันไม่อาจก้าวล่วงเสียได้ และหากศาลไม่อนุญาตจะทำให้เสียความยุติธรรม
เมื่อศาลจะสั่งให้เลื่อนการนั่งพิจารณา ศาลอาจสั่งให้คู่ความฝ่ายนั้นเสียค่าป่วยการพยานซึ่งมาศาลตามหมายเรียกและเสียค่าใช้จ่ายในการที่คู่ความฝ่ายอื่นมาศาล เช่น ค่าพาหนะเดินทางและค่าเช่าที่พักของตัวความ ทนายความ หรือพยาน เป็นต้น ตามจำนวนที่ศาลเห็นสมควร ถ้าคู่ความฝ่ายที่ขอเลื่อนคดีไม่ชำระค่าป่วยการหรือค่าใช้จ่ายตามที่ศาลกำหนด ให้ศาลยกคำขอเลื่อนคดีนั้นเสีย
ค่าป่วยการหรือค่าใช้จ่ายที่จ่ายตามวรรคสองให้ตกเป็นพับ
คำขอเลื่อนคดีตามวรรคหนึ่ง ถ้าไม่ได้เสนอต่อหน้าศาลด้วยวาจา ก็ให้ทำเป็นคำร้องและจะทำฝ่ายเดียวโดยได้รับอนุญาตจากศาลก็ได้

บทบัญญัติดังกล่าวนี้คู่ความมักจะใช้เป็นข้ออ้างในการขอเลื่อนคดี ในมาตรานี้กำหนดเกณฑ์แยกการเลื่อนคดีขอคู่ความไว้เป็น สองขั้นตอนคือ
๑. การขอเลื่อนคดีครั้งแรก
๒. การขอเลื่อนคดีครั้งต่อไป
ทั้งสองกรณีมีหลักเกณฑ์ในการขอเลื่อนคดีต่างกัน การขอเลื่อนคดีของคู่ความครั้งแรกหมายถึงว่า การที่คู่ความฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดขอเลื่อนคดีสำหรับตัวเองเป็นครั้งแรกไม่ว่าจะเป็นการเลื่อนคดีที่ศาลนัดพิจารณาเรื่องใดก็ตาม  เช่น นัดพร้อม นัดชี้สองสถาน หรือนัดสืบพยาน ถ้าเป็นการขอเลื่อนคดีครั้งแรกนั้นจะต้องอ้างเหตุจำเป็น ส่วนเหตุอะไรเป็นเหตุจำเป็นนั้น ไม่สามารถกำหนดกฎเกณฑ์เป็นการตายตัวได้ จะต้องพิจารณาตามเหตุผลของข้อเท็จจริงแต่ละเรื่องไป เช่น ยังไม่สามารถค้นหาตรวจสอบพยานหลักฐานเอกสารได้ทัน และการยังไม่มีทนายความช่วยเหลือให้คำปรึกษากฎหมาย หรือ มีเหตุจำเป็นอันไม่อาจก้าวล่วงเสียได้ และหากศาลไม่อนุญาตจะทำให้เสียความยุติธรรม เป็นต้น

ตัวอย่างคำร้องการขออนุญาตเลื่อนคดี 

           ข้อ ๑. คดีนี้ ศาลนัดไต่สวนคำร้องในวันนี้ แต่เนื่องจากเจ้าพนักงานของศาลได้นำสำเนาคำร้องขอแสดงกรรมสิทธิ์ที่ดินคดีนี้ไปส่งยังภูมิลำเนาของผู้ร้องคัดค้านโดยวิธีการปิดหมาย เมื่อวันที่ ๑๘ มกราคม ๒๕๕๔ ดังความแจ้งแล้วนั้น  ผู้ร้องคัดค้านประสงค์จะยื่นคำคัดค้านคำร้องฉบับลงวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๕๓ ในคดีนี้ แต่เนื่องจากผู้ร้องคัดค้านเพิ่งได้รับสำเนาคำร้องดังกล่าวและผู้ร้องคัดค้านยังตรวจสอบพยานหลักฐานต่างๆไม่ครบถ้วนเพื่อประกอบการเรียงคำร้องคัดค้าน ประกอบกับผู้ร้องคัดค้านยังไม่มีทนายความเพื่อให้คำแนะนำปรึกษาและช่วยเหลือด้านกฎหมาย
           อาศัยเหตุผลดังกล่าวข้างต้นและเพื่อให้โอกาสผู้ร้องคัดค้านได้ต่อสู้คดีอย่างเต็มที่และเพื่อประโยชน์แห่งความยุติธรรม  จึงขอศาลได้โปรดมีคำสั่งให้เลื่อนคดีไปสักนัดหนึ่งก่อน อีกทั้งผู้ร้องคัดค้านขออนุญาตยื่นคำร้องคัดค้านคำร้องขอแสดงกรรมสิทธิ์ที่ดินฉบับลงวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๕๓ ในคดีนี้ภายในวันที่ ๒๘ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๔ ขอศาลได้โปรดอนุญาต
                                               ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด
                                        ลงชื่อ                                  ผู้ร้องคัดค้าน
          คำร้องฉบับนี้ ข้าพเจ้า นาง ส. ผู้ร้องคัดค้านเป็นผู้เรียงและพิมพ์
                                       ลงชื่อ                                   ผู้เรียงและพิมพ์